Phân tích Luật Đấu thầu 2023 – Những thay đổi nổi bật

Luật Đấu thầu 2023 (Luật số 22/2023/QH15) chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2024, thay thế Luật 43/2013/QH13.
Luật mới mang đến nhiều điểm thay đổi quan trọng như mở rộng phạm vi áp dụng, bắt buộc đấu thầu điện tử, rút gọn thủ tục và tăng tính minh bạch.
Với doanh nghiệp, việc nắm rõ Luật Đấu thầu 2023 giúp chủ động tham gia các gói thầu công, hạn chế rủi ro pháp lý và tận dụng cơ hội từ chính sách mới.
Bài viết dưới đây của Luật Tín Thành sẽ phân tích cụ thể những điểm mới nổi bật và tác động thực tiễn của Luật này trong năm 2025.

1. Tổng quan về Luật Đấu thầu 2023

Luật Đấu thầu 2023 (Luật số 22/2023/QH15) được Quốc hội thông qua ngày 23/6/2023 và có hiệu lực từ 01/01/2024, thay thế Luật số 43/2013/QH13.
Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm nâng cao tính công khai, minh bạch và hiệu quả trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước và vốn có nguồn gốc từ nhà nước.

So với Luật Đấu thầu 2013, Luật mới thể hiện tinh thần cải cách thủ tục, phân cấp mạnh, bắt buộc đấu thầu qua mạng và tăng cường chế tài xử lý vi phạm.
Đặc biệt, luật đã mở rộng phạm vi áp dụng, giúp doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận các gói thầu công hơn trước.

2. Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng

2.1 Phạm vi điều chỉnh

Luật Đấu thầu 2023 không chỉ điều chỉnh việc lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư sử dụng vốn nhà nước mà còn mở rộng sang các dự án PPP, vốn hỗn hợp, tài sản công và các lĩnh vực có sử dụng vốn vay ưu đãi.

2.2 Đối tượng áp dụng

• Doanh nghiệp nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập khi thực hiện mua sắm, xây lắp.

• Hộ kinh doanh, doanh nghiệp tư nhân khi tham gia các gói thầu.

• Tổ chức, cá nhân nước ngoài tham dự đấu thầu tại Việt Nam theo điều ước quốc tế.

Điểm mới này thể hiện tinh thần bình đẳng và mở cửa, tạo thêm cơ hội cho khối tư nhân tham gia vào hoạt động mua sắm công.

3. Các điểm mới nổi bật của Luật Đấu thầu 2023

3.1 Bắt buộc đấu thầu điện tử

Nếu như Luật 43/2013 chỉ khuyến khích đấu thầu qua mạng thì Luật Đấu thầu 2023 quy định 100% gói thầu phải thực hiện trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia (muasamcong.mpi.gov.vn).
Điều này giúp:

• Giảm thiểu tiêu cực, thông thầu.

• Rút ngắn thời gian và chi phí nộp hồ sơ.

• Tăng tính minh bạch và truy xuất nguồn gốc hồ sơ.

3.2 Rút gọn thủ tục hành chính

Luật mới cho phép sử dụng hồ sơ điện tử, chữ ký số và đơn giản hóa quy trình thẩm định, phê duyệt, thương thảo hợp đồng.
Đây là bước tiến quan trọng giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và đẩy nhanh tiến độ triển khai gói thầu.

3.3 Phân cấp, phân quyền mạnh hơn

Thay vì tập trung toàn bộ ở cấp bộ hoặc trung ương như trước, Luật Đấu thầu 2023 cho phép địa phương và cơ quan chủ quản chủ động phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, phù hợp thực tiễn triển khai.

3.4 Ưu tiên hàng hóa, nhà thầu trong nước

Điều 10 Luật 2023 quy định:

“Ưu tiên lựa chọn nhà thầu, hàng hóa trong nước khi có khả năng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, chất lượng và tiến độ.”

Chính sách này khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng công.

3.5 Mở rộng hình thức lựa chọn nhà thầu

Luật 2023 tiếp tục duy trì 7 hình thức cơ bản của Luật 2013 nhưng làm rõ điều kiện áp dụng cho từng loại:

• Đấu thầu rộng rãi.

• Đấu thầu hạn chế.

• Chỉ định thầu.

• Chào hàng cạnh tranh.

• Mua sắm trực tiếp.

• Tự thực hiện.

• Trường hợp đặc biệt.

Ngoài ra, Luật mới bổ sung quy định mua sắm tập trung và hình thức rút gọn, giúp chủ đầu tư dễ triển khai hơn.

4. Quy định về chỉ định thầu theo Luật Đấu thầu 2023

Điều 23 Luật 22/2023/QH15 nêu rõ các trường hợp được chỉ định thầu, bao gồm:

• Gói thầu cần thực hiện ngay để khắc phục sự cố khẩn cấp, bảo đảm an ninh quốc gia.

• Gói thầu có tính đặc thù, chỉ có một nhà thầu đáp ứng.

• Dự án nghiên cứu, thử nghiệm mang tính độc quyền.

Mức hạn mức chỉ định thầu sẽ được quy định chi tiết tại nghị định hướng dẫn (dự kiến Nghị định 24/2024/NĐ-CP).
Điểm mới là quy trình chỉ định thầu phải đăng tải công khai lý do và kết quả trên hệ thống đấu thầu quốc gia, tránh việc lạm dụng như trước.

5. Quy trình và hồ sơ lựa chọn nhà thầu

5.1 Các bước cơ bản

1. Lập và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu (KHLCNT).

2. Chuẩn bị hồ sơ mời thầu và đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

3. Mở thầu – đánh giá – thương thảo hợp đồng điện tử.

4. Phê duyệt kết quả – ký kết hợp đồng.

5.2 Thương thảo hợp đồng

Theo Điều 76, thương thảo hợp đồng được thực hiện trực tuyến, bảo đảm minh bạch, công khai và tuân thủ thời hạn quy định.
Nhà thầu có quyền từ chối nếu điều kiện hợp đồng thay đổi vượt quá phạm vi hồ sơ dự thầu ban đầu.

6. Chế tài và hành vi bị cấm

Luật Đấu thầu 2023 tăng cường chế tài xử lý vi phạm:

• Cấm tham gia đấu thầu từ 3 – 5 năm với hành vi thông thầu, gian lận.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có yếu tố tham nhũng.

• Bắt buộc công khai danh sách nhà thầu vi phạm trên hệ thống quốc gia.

Điều này góp phần lành mạnh hóa thị trường đấu thầu, bảo vệ uy tín của các doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc.

7. Hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp

• Luật Đấu thầu 2023 có hiệu lực từ 01/01/2024.

• Các gói thầu đã phê duyệt trước ngày này vẫn áp dụng Luật 43/2013/QH13 và Nghị định 63/2014/NĐ-CP cho đến khi hoàn thành.

• Từ 01/01/2025, tất cả hoạt động đấu thầu bắt buộc phải thực hiện điện tử.

8. Tác động thực tiễn đối với doanh nghiệp

9. Khuyến nghị từ Luật Tín Thành

Theo kinh nghiệm tư vấn thực tế, nhiều doanh nghiệp vẫn nhầm lẫn giữa quy định cũ và mới, đặc biệt trong khâu chỉ định thầu và thương thảo hợp đồng.
Để tránh rủi ro bị loại hoặc bị xử lý vi phạm, doanh nghiệp nên:

• Cập nhật nghị định và thông tư hướng dẫn mới nhất.

• Tham khảo ý kiến luật sư đấu thầu trước khi nộp hồ sơ.

• Lưu trữ hồ sơ điện tử đầy đủ theo quy định mới.

Văn phòng Luật Tín Thành cung cấp dịch vụ tư vấn đấu thầu, soạn thảo hồ sơ mời thầu, giải quyết tranh chấp hợp đồng – giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật, tối ưu cơ hội trúng thầu.

📍 LUẬT TÍN THÀNH 
Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, Cầu Giấy, Hà Nội
📞 Hotline: 0947.162.678
📧 Email: luattinthanh.com.vn@gmail.com
🌐 Website: www.luattinthanh.com.vn